Wie heeft er de afgelopen jaren niet van spelt gehoord? Speltbrood, speltcrackers, speltpizza, speltpasta en zelfs speltbier: je hebt het allemaal.
Speltbrood is tegenwoordig overal verkrijgbaar. Hoewel de broodconsumptie de afgelopen jaren ongeveer gelijk bleef (1), steeg de verkoop van spelt de afgelopen jaren met 11%. Spelt zou veel gezonder en beter zijn. Er wordt namelijk gezegd dat spelt goed is tegen chronische ziekten, zoals hart- en vaatziekten, maar het zou ook helpen tegen diabetes en galstenen (2). Spelt is dus de nieuwe trend, maar is het wel de koning onder de graansoorten?
Spelt is een variant van tarwe en is door kruising ontstaan. Ondanks dat er vaak gedacht wordt dat spelt een volkoren variant is, heb je ook hier verschillende soorten in.Je hebt speltbloem (wit speltbrood), speltmeel (bruin speltbrood) en volkoren speltmeel (volkoren speltbrood). Alleen bij de volkoren speltmeel wordt gebruik gemaakt van de hele korrel. Dit betekent dus dat de volkoren variant de meeste kiemen, zemelen, vezels, vitamines en mineralen bevat en dus het gezondst is. (3)
Spelt is dus een kruising van tarwe, maar is het dan beter dan tarwe? Spelt wordt ook vaak beschreven als gezonder qua voedingswaarde. Is dat wel zo? Hoeveel bevat het dan in vergelijking met een volkoren tarwekorrel? Dit kun je zien in tabel 1 (4).
Spelt bevat dus per 100g meer kcal, minder vezels en minder voedingsstoffen (5). Op basis van de voedingswaarde is speltmeel dus niet beter dan volkoren tarwemeel.
Is spelt dan beter te verteren? Nee, ondanks dat dit vaak gezegd wordt is het niet waar. Hier is geen wetenschappelijk bewijs voor. In een van de onderzoeken werd de eiwitverteerbaarheid van speltproducten vergeleken met vergelijkbare tarweproducten. Zowel brood, koekjes als muffins werden in spelt- en tarwevarianten getest. Er waren kleine verschillen zichtbaar, maar deze waren niet significant (6). Bovendien is spelt een tarwesoort en bevat het dus gluten. Dat maakt het absoluut niet geschikt voor mensen met coeliakie.
Spelt heeft een goede resistentie tegen ziekten en kan groeien op schrale gronden. Dit komt omdat spelt andere teeleigenschappen heeft en ook een dikkere kaf. Spelt heeft hierdoor minder pesticiden en mest nodig dan gewone tarwe (7). Alleen heeft spelt wel veel meer landbouwgrond nodig voor dezelfde opbrengst als tarwe. De kaf moet er bovendien afgepeld worden en dit maakt het heel arbeidsintensief. De kleinere opbrengst per gebied en de kaf die gepeld wordt zorgen er beide voor dat spelt duurder wordt. Dus veel verschil is er niet en duurzamer voor de eigen portemonnee is het zeker niet.
Er is op dit moment geen wetgeving voor speltbrood (8,9). Het is dus niet wettelijk vastgelegd hoeveel speltmeel er in speltbrood moet zitten, terwijl dit bij de term volkorenbrood wel geldt. Dat moet voor 100% uit volkorenmeel bestaan, voor het volkoren mag heten. Uit verschillende onderzoeken is dan ook gebleken dat er bij speltbrood veel wordt bijgemengd met andere, goedkopere graansoorten. En dat terwijl dat speltbrood wel een (flink) hoger prijskaartje heeft (dit kun je zien in tabel 2).
Bovendien zou alleen 100% volkoren speltbrood veel gezondheidsvoordelen hebben, maar dat is helaas bij geen enkele van bovenstaande supermarkten verkrijgbaar. De broden hebben vaak een onduidelijk etiket, waarbij het percentage aan (volkoren) speltmeel of speltbloem ontbrak, behalve bij de Aldi. Bij het brood van de Albert Heijn, de Plus en de Jumbo is het enige ingrediënt speltbloem (en is het dus ‘witbrood’). Het brood van de Aldi bevat 75% speltvolkoren en 25% speltmix en zou dan de beste keuze zijn. Voor 100% volkoren speltbrood kun je het beste naar een bakker of zelf aan de slag in de keuken.
Spelt is dus niet beter dan volkoren tarwe. Het blijft belangrijk om (100%) volkoren op het etiket te zien staan. Volkoren levert namelijk de meeste gezondheidsvoordelen. Vind je spelt heel lekker of geeft het jou een goed gevoel? Kies dan datgene waar jij je prettig bij voelt. Maar laat het niet zomaar op je mouw gespelt worden!
1. RIVM (2016). Voedselconsumptie in Nederland, Factsheet.1-4. https://www.voedingswaar.nl/speltmeel.htm
2. Nederlands Voedingsstoffenbestand, RIVM. http://nevo-online.rivm.nl/ProductenZoeken.aspx.
3. Voedingswaardetabel. (2018). https://www.voedingswaardetabel.nl/
4. Jong, D., de. Steennis, J. (2013). Onderzoeksrapport van spelt tot brood. 1-98.
5. Abdel-aal, S.M. (2008). Effects of baking on protein digestibility of organic spelt products determined by two in vitro digestion methods. Food Science and Technology, volume 41, issue 7.
6. NBC. (z.d.). Spelt of tarwe. Beschikbaar via:https://www.nbc.nl/kennis-regelgeving/wat-gezonder-spelt-tarwe
7. Stichting Voedingscentrum Nederland. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/brood.aspx /.
8. Overheid Nederland. (z.d.). Wetten en regelgeving. http://wetten.overheid.nl/zoeken.
9. Diederen, H., Veer, R., van der. Gilissen, L. (2016). Onderzoek naar speltbroden.
Spelt kom je tegenwoordig overal tegen, maar hoe gezond is het nou echt? Die vraag wordt in deze blog beantwoord.